YAFES KÖPRÜSÜ
Bu köprü kısa bir zaman önce türkiye sınırları içerisinde yerde alırken, Türkiye ve Suriye sınır antlaşmalarına göre Dicle Nehri sınır kabul edildiğinden ve zamnala Dicle sularının yönünü değiştirmesiyle Suriye Tarafında kalmıştır.
Köprü günümüzde harap bir haldedir. Bazalt taş malzeme kullanılarak inşa edilen yapının yıkılmadan önceki şekli hakkında seyyah ve ortaçağ tarihçilerinin anlattıklarından bilgi edinilmektedir. Köprünün özgün durumunun beş gözlü olduğu, bunlardan ortadakinin büyük yanlardakinin ise daha küçük gözlerden oluştuğu belirtilmektedir. Araştırmacılar köprünün ayaklarının yanlış inşa edilmesi ve ırmağın yatağının değişmesine bağlı olarak köprünün yıkıldığı görüşündedir.
Köprü dik köprüler grubuna girmektedir. Yanlardan yukarı doğru yükselen bir görünüme sahiptir. Mevcut kemer açıklığından bu durum halen izlenebilmektedir.
Köprünün ayakları üzerinde astrolojik figür tasvirlerine yer verilmiştir. Ayak üzerinde dikdörtgen panolar içine yerleştirilmiş sekiz kabartma bulunmaktadır. Kabartmalar köprünün yapı malzemesinden farklı olarak bazalt yerine kalker taşı malzemeden yapılmıştır. Panolar içinde figürler farklı pozisyonlarda ve duruş şekillerine göre verilmiştir. Bunların konumundan hareketle bu figürlerin gezegenler ve ellerindeki belirteçlere göre de burçlar olduğu düşünülmektedir. Birinci panoda Satürn ve Terazi burcu birlikte tasvir edilmiştir. Jüpiter (Merih, Güneş)ve yengeç tasviri ikinci panonun içindedir. Üçüncü panoda Mars ve Oğlak burcu gösterilmiştir. Dördüncü panonun içinde bir gezegen olarak Güneş ve Aslan burcu görülmektedir. Beşinci panoda Venüs yani Zühre yıldızı ile Balık burcu bir arada verilmiştir. Altıncı panoda Merkür yani Utarid gezegeni ile Başak burcu yan yana oturur şekildedir. Yine bir gezegen olarak tasvir edilen Ay ve Boğa burcu belirticileriyle görülür. Sekizinci panoda Yay burcu ve Cevza görülür.
Köprünün inşa tarihini gösteren herhangi bir kitabesi bulunmamaktadır. Buna karşılık, köprüyle ilgili yayınlarda ve tarihi kaynaklarda Diyarbakır Ulu Camisinin kapısında bulunan h.559 / M.l 164 tarihli kitabeye dayanılarak, Musul Zengilerinden Kutbeddin Mevdud'un vezirlerinden Cemaleddin Mehmed İsfahani'nin Cizre civarında Dicle üzerinde bir köprü yaptırdığından bahsedilmektedir. Köprü XII. yy. başlarında inşa edilmiş olmalıdır. Bu dönemde bölge Selçukluların hakimiyeti altında bulunuyordu.
Çulpan, C., Türk Taş Köprüleri, Ankara, 2002, s.4448. Gierlich, J., Mittelal1Erliche Tıerreliefs in Arıatnlien und Nordmesopotamien : Untersuchungen zur fıgürlichen Baudekoration der Seldschuken, Artuqiden und ihrer Nachfolger bis ins 15. Jahrhundert, Tübingen, 1996, s. 211-213.
Lehman-H., Armeinen einst undjetzt, 1910, s.364-365.
Sarre, F.,Herzfeld, O., Archaeologische Riese im Euphrat und Tıgris, Gebiet, 1910, s.8.
Yorum Gönder